Linia Pilicy | Schrony

Niemieckie umocnienia polowe z 1944r.

Wobec szybkich postępów ofensywy radzieckiej w połowie 1944 r. i wyjścia wojsk radzieckich na rubież Wisły, powstał doraźny plan budowy systemu umocnień pomiędzy Wisłą a Odrą. Zakładał on przede wszystkim odbudowanie dawnych niemieckich umocnionych rejonów na Wschodzie, a następnie umocnienie linii łączących te rejony oraz linii wielkich rzek. Tak powstały, poprowadzone z północy na południe, pasy obrony- OKH Stellungen , oznaczone literami od a do e. Miały one pełnić funkcję odwodów dowództwa w przypadku przełamania głównej linii obrony na Wiśle i Narwi (Hauptkampfline – HKL). Prace nad jego realizacją rozpoczęły się na wielką skalę w sierpniu 1944 r. i trwały aż po styczeń 1945 r., przy których przymusowo zatrudniano miejscową ludność cywilną.

Pierwszy oddalony o ok. 100 km na zachód od HKL pas a dzielił się na linie a1 i a2. Linia a2 zwanej też „Merkurstellung”, biegła od Wyszogrodu, wzdłuż Bzury, Rawki pod Skierniewice, dalej na południe i w rejonie wsi Lubocz docierała do Pilicy. Biegła w górę rzeki przez Inowłódz, Spałę, Tomaszów Mazowiecki, Sulejów, Przedbórz , następnie Miechów, Bochnię, Nowy Sącz i dalej na południe. Należą do niej umocnienia usytuowane na lewym brzegu Pilicy pomiędzy Luboczą, a Sulejowem zwane Linią Pilicy.

Linia Pilicy (Piliza Stellung)

Linia Pilicy składała się z dwóch pozycji, rozbudowanych w 2-3 transzeje połączone rowami dobiegowymi. Pierwszą pozycję-tuż za Pilicą-osłaniały zapory z drutu kolczastego i liczne pola minowe. Przed drugą pozycją znajdował się rów przeciwczołgowy szerokości 6 i głębokości 3 m. Tomaszów Mazowiecki, Inowłódz i Sulejów zostały w większości przygotowane do obrony okrężnej, a co najmniej zabezpieczały przed natarciem z kilku kierunków, a ponadto w strategicznych miejscach obronę wzmocniono licznymi schronami żelbetowymi. Zbudowano tu ok. 100 schronów bojowych i biernych. Wg zarządzenia OKH, fortyfikacje należało zaopatrzyć w zapasy na okres trzymiesięczny. Aby zapewnić łączność miały być budowane radiostacje oraz zakładane magazyny paliwa. Na prawym brzegu Pilicy, w pobliżu brodów i mostów ciągnęły się pola minowe. Wjazdy na mosty w: Inowłodzu Spale i Tomaszowie były zaminowane. Bezpiecznej ewakuacji niemieckich oddziałów służyć miały wentyle bezpieczeństwa – pasy wolne od min. Znajdowały się w okolicach osady Piekło i Niebieskich Źródeł w Brzustówce. Prace fortyfikacyjne prowadzono także w korycie Pilicy. Wycinano całe połacie lasu, drewno obciążano kamieniami i rzucano do rzeki, tworząc przyczółki ukryte tuż pod powierzchnią wody. Nazywano je ślepymi mostami. Na brzegu przygotowano zapas drewna i kamieni, aby można w każdej chwili połączyć oba brzegi, zabezpieczając sobie odwrót.

Między Inowłodzem a Tomaszowem, broniło się kilka pododdziałów z rozbitych jednostek i kilka świeżych batalionów (514, 155, 22 BSap., 136 BZap.). W sumie były to siły dość duże, wyposażone w broń maszynową i ppanc. W grudniu 1944 roku w Tomaszowie na przystani wioślarskiej nad Pilicą zainstalował się sztab 9 Armii z gen. Smilo von Lüttwitzem, obierając za kwaterę przystanie wioślarskie nad Pilicą. Po 12 stycznia generał przeniósł się do żelbetowego schronu dowodzenia przy ul Lipowej. Wieczorem 17 stycznia sztab opuścił miasto.

Umocnione węzły i punkty oporu na Linii Pilicy, wyposażone w elementy fortyfikacji stałej (schrony bojowe i bierne) znajdują się w: Luboczy, Inowłodzu, Teofilowie, Tomaszowie, Barkowicach, Przygłowie, Włodzimierzowie i Sulejowie